زندگی اجتماعی و روابط انسانی پیچیدگی‌های خاصی دارد. پیچیدگی‌هایی که بسیاری ممکن است از پس آن برنیایند یا در برابر چالش‌های آن خلع سلاح شوند. اما بسیاری هم برای اینکه در دام این موقعیت‌ها نیفتند و خود و رابطه‌شان را به چالش نکشند، تلاش می‌کنند تا به خوبی خود، جنس رابطه و نقاط قوت و ضعفش را بدانند. با این آگاهی است که شما می‌فهمید باید به سراغ چه مهارت‌ها یا درمان‌هایی برای بهبود وضعیت‌خود و رابطه‌تان بروید. این مسئله فقط محدود به زندگی شخصی شما نمی‌شود، بلکه کار و زندگی شما را به صورت توامان تحت تاثیر قرار می‌دهد. چرا که شما در همه عرصه‌های زندگی ناگزیر از رابطه اجتماعی و انسانی هستید و این رابطه هم به ذات خود ابهامات و چالش‌هایی دارد. در این مقاله قصد داریم درباره مهارت تحلیل رفتار متقابل کمی حرف بزنیم. مهارتی که به شما در زندگی شخصی و کاری کمک می‌کند تا موفق‌تر بوده و احساس بهتری از زندگی داشته باشید.
فهرست مطالب
تحلیل رفتار متقابل؛ یک مهارت عمومی یا رشته‌ای تخصصی؟
تحلیل رفتار متقابل یکی از شاخه‌های روانپزشکی مدرن است. خلق این واژه و مفاهیم علمی حول آن هم کار یک روانپزشک به نام اریک برن (Eric Berne) بود که به مطالعه چگونگی روابط انسان‌ها و تعامل آنها با هم پرداخت. «برن» بیش از حد تحت تاثیر فروید بود و برای خلق و توسعه مفهوم «تحلیل رفتار متقابل» این رفتار علاوه بر ایده‌ها و مشاهدات خودش از تئوری‌های فروید حول شخصیت افراد هم بهره برده و در نهایت این مفهوم را گسترش داد.
«تحلیل رفتار متقابل» در ابتدا یک روش صرفا درمانی بود و تراپیست‌های زیادی از آن برای درمان مراجعان‌شان استفاده می‌کردند. اما بعدها که روانشناسی صنعتی کمی جدی‌تر گرفته شد و استفاده از متدهای روانشناسی در بازاریابی و فروش اهمیت پیدا کرد، این شاخه به عنوان مهارتی فردی به فعالان بازار آموزش داده می‌شد. در حال حاضر می‌توان گفت که «تحلیل رفتار متقابل» موضوعی مورد توجه در میان علاقه‌مندان به کوچینگ، مدیریت منابع انسانی، مدیریت ارتباط با مشتری، رشد و توسعه فردی و … است. در واقع این مفهوم مدت‌هاست که از یک مفهوم آکادمیک و دانشگاهی به مفهومی عمومی‌تر تبدیل شده تا به انسان‌ها در زندگی شخصی و کاری‌شان کمک کند.
تحلیل رفتار متقابل چیست؟
انسان شخصیتش را در چارچوب رفتارهایش برور می‌دهد. برای شناخت بهتر انسان‌ها خوب است که رفتارهای آنها را شناخته و تحلیل کنید. تحلیل رفتار متقابل یک مهارت شناختی است. به کمک این مهارت شما می‌توانید تصویری از ساختار روانشناختی انسان‌ها در ذهن‌تان بسازید. این تصویر برای شما مثل یک نقشه راه است. نقشه راهی که رفتارهای احتمالی شما را پیش‌بینی کرده و می‌گوید که هر حرکت احتمالی چه عواقبی خواهد داشت.
اگر شما یک مشاور در بازار بزرگ مسکن باشید، با طیف‌های گوناگونی از مشتری‌ها، همکاران و رقبا در ارتباط هستید. برای این منظور بسیار مهم است که شما تصویری از ساختار روانشناختی آنها داشته باشید. به این ترتیب شما می‌توانید آنها را راحت‌تر مدیریت کنید. همچنین در مسیر رسیدن به اهداف‌تان هم موفق‌تر خواهید بود. برای به دست آوردن این شناخت، شما باید افراد را در چند الگوی شخصیتی دسته‌بندی کنید. این دسته‌بندی‌ها و الگوهای شخصیتی به ما کمک می‌کند تا بدانیم انسان‌های اطراف‌مان چگونه رفتار می‌کنند.
تحلیل رفتار متقابل در محیط کار
در بسیاری از مشاغل از جمله مشاوره املاک، ارتباطات اجتماعی اهمیت فراوانی دارد. شما به عنوان یک مشاور املاک موفق باید با مشتری‌های‌تان در ارتباط باشید و حفظ و توسعه این ارتباط کلید پیروزی شماست. اما از آنجایی که برای حفظ و توسعه این ارتباط مجبورید با افرادی در ارتباط باشید، ناگزیر باید آنها را هم به خوبی بشناسید. به ویژه اینکه در این میان برخی منافع کاری و مالی شما هم در گرو تصمیمات طرف مقابل است. اینجاست که اهمیت شناخت طرف مقابل و تحلیل رفتار او برای شما اهمیت پیدا می‌کند.
با داشتن چنین تحلیلی از رفتار متقابل، شما می‌فهمید با چه استراتژی‌هایی وارد مذاکره شوید و اهداف خودتان و مشتری را چگونه پیش ببرید. علاوه بر این، شما برای رفتار با همکاران و حتی رقبای‌تان هم به داشتن تحلیلی از رفتار آنها نیاز دارید. آموزش و توسعه مهارت تحلیل رفتار متقابل در یک محیط کاری و در میان همکاران موجب بهبود روابط درون سازمانی می‌شود. بر اساس این تئوری هر انسان یکی از سه شخصیت کودک، والد و بالغ را در درون خود دارد. کار شما شناسایی این تیپ شخصیتی و اتخاذ تصمیم درست برای ارتباط با اوست.
در مجموع آگاهی به تکنیک تحلیل رفتار متقابل در برخورد با مشتری‌ها می‌تواند موجب رشد و توسعه کسب و کار شما شود. در زمینه مسائل درون سازمانی روابط کاری همکاران را بهبود بخشیده و سازمان را چابک‌تر می‌سازد. همچنین در مسئله برخورد با رقبا شما را از چالش‌ها و تنش‌های احتمالی که شاید سازمان‌تان را وارد حاشیه کند، رهایی می‌بخشد.
درس مرتبط: هوش هیجانی چیست و چرا باید آن را تقویت کنیم؟
تحلیل رفتار متقابل در زندگی شخصی
یکی از مهم‌ترین مفاهیمی که در تئوری تحلیل رفتار متقابل به آن اشاره می‌شود «پیش‌نویس زندگی» است. این تئوری به شما در رفتارهای شخصی‌تان کمک کرده و باعث شناخت دیگران می‌شود. اریک برن که تحلیل رفتار متقابل با نامش گره خورده، می‌گوید: «مردم دوست دارند وقایع تلخ و غمگین دوران کودکی خود را تکرار کنند، بنابراین پیش‌نویس‌ها، اجباری و دائما در حال تکرارند». با این توصیف پیش‌نویس‌های زندگی این مسئله را توضیح می‌دهند که پیش‌نویس‌های زندگی ما پیش از عاقل و بالغ شدن‌مان در دوران کودکی نوشته شده‌اند.
در دورانی که ما هیچ اراداه‌ای نداشتیم، تحت تاثیر رفتارها و تصمیماتی قرار گرفته‌ایم که تا پایان زندگی با ما خواهند بود. برای همین حتی در دورانی که قدرت تغییر داریم و عاقل هم هستیم، اغلب علاقه نداریم از پیش‌نویس‌هایی که در کودکی برای‌مان نوشته شده، فرار کنیم. شما احتمالا بتوانید بر بخش‌های آزار دهنده‌ای از پیش‌نویس‌های زندگی‌تان غلبه کنید و آن را تغییر دهید؛ ولی اغلب این کار سخت و با مقاومت فراوانی است.
سخن اخر
برای یک زندگی موفق اجتماعی باید چگونگی ارتباط و تعامل افراد را مورد بررسی قرار دهید. نقاط ضعف و قدرت خودتان را بشناسید. باید بدانید در سوی مقابل هم چه اتفاقاتی رخ داده یا ممکن است رخ بدهد. مجهز بودن به این مهارت موجب می‌شود که شما در خانه، محیط‌های دوستی و محل کارتان انسان موفقی باشید.
